Wat is Akoestiek

Akoestiek is de wetenschap die zich bezighoudt met geluid. Onder akoestiek wordt ook verstaan de invloed die een ruimte heeft op geluid vanaf de bron. Geluid bestaat uit trillingen die zich voortplanten door een medium (vast, vloeibaar of gasvormig). In de meeste gevallen, die wij mensen horen, is dat lucht. Als in een ruimte door de lucht geluid vanaf de bron aankomt bij een hard oppervlak zoals muur, raam, plafond, vloer of object wordt een (groot) deel van het geluid weer teruggekaatst door reflectie. Afhankelijk van de hardheid en gladheid van het reflecterend oppervlak wordt er veel of weinig teruggekaatst. Ook kan het geluid op een oppervlak stuiten waarop het verstrooid of afgebogen wordt, het geluid wordt dan in meerdere richtingen teruggekaatst of gebundeld. Een ruimte met betonnen plafond, plavuizen vloer en rondom glas zal heel veel reflectie van het geluid geven. Al deze reflecties laten het geluid van de bron meerdere keren horen maar dan wel nadat het geluid de weg heeft afgelegd vanaf de bron naar het reflecterend oppervlak en weer terug naar ons gehoor. Wanneer het geluid wordt teruggekaatst duurt het een hoeveelheid tijd voor het geluid is uitgestorven. Dit noemen we nagalm. De nagalm kunnen we berekenen en opmeten. Hoe groter de ruimte hoe langer het duurt voor het geluid weer terug is bij ons gehoor. Hoe meer reflecterende oppervlakten hoe meer nagalm. Vanaf het brongeluid worden alle geluiden door de begrenzende oppervlakten van de ruimte en in de ruimte aanwezige voorwerpen gereflecteerd, geabsorbeerd of afgebogen maar natuurlijk ook verstrooid of gebundeld. In het algemeen kunnen we stellen dat de duur en de sterkte van de nagalm overal in de ruimte gelijk is. In de ideale situatie zorgt het totaal van alle reflecties ervoor dat er een diffuus geluidsveld ontstaat dat geen voorkeursrichting heeft voor de uitbreiding van het geluid.


Slechte Akoestiek

Wanneer er te veel nagalm in een ruimte is spreken we vaak van een “slechte akoestiek”. Als we in een grote betonnen bunker zouden gaan staan van 10x10x10 meter zou het bijna onmogelijk zijn een verstaanbaar gesprek te voeren door de nagalm. Een ander voorbeeld is de nagalm in een grote lege kerk. Als we in een lege kerk in onze handen klappen duurt de nagalm enkele seconden. Zodra de kerk gevuld is met mensen wordt de nagalm korter. Dit komt omdat de aanwezige mensen en hun kleding de luchttrilling van het geluid absorberen. Hierdoor wordt een groot deel van het geluid niet meer gereflecteerd. Die zelfde nagalm die een goed gesprek bijna onmogelijk maakt laat een koor weer heel mooi klinken. Nagalm die wij horen geeft ons ook de mogelijkheid om in te schatten in wat voor een ruimte we ons bevinden, het zegt iets over de afmetingen en over het soort materiaal dat zich in de ruimte bevindt. Een badkamer klinkt heel anders dan een zwaar gestoffeerde kamer. Voor een goede akoestiek moeten we de juiste balans vinden tussen absorptie en reflecties. Te veel galm maakt een ruimte onverstaanbaar, geen galm maakt een ruimte doods, klein en soms onbehaaglijk. Behalve dat te veel nagalm een ruimte onverstaanbaar maakt en een goed gesprek in de woonkamer of vergadering onmogelijk maakt heeft het ook invloed op ons welzijn. Wanneer een leef- of werkruimte veel nagalm heeft is het onrustig in deze ruimte. Elk geluidje kan leiden tot irritatie. Denk maar eens aan telefoons die rinkelen, blaffende honden, spelende en schreeuwende kinderen, keukengeluiden of lachende collega’s terwijl je probeert een telefoongesprek te voeren. Zo zijn er nog vele voorbeelden te noemen. Als we dit kortstondig ervaren is er niet zo veel aan de hand. We bevinden ons allemaal wel eens in een situatie waarbij er veel nagalm in de ruimte aanwezig is, het is vervelend maar leidt niet direct tot klachten. Anders wordt het wanneer we ons elke dag in deze ruimte bevinden. Vergelijk het met het volgende: iemand tikt je elke 3 seconden op je schouder. Gedurende 5 minuten is dit vol te houden. Echter wanneer dit continue aanhoudt dag in dag uit elke 3 seconden zal dit leiden tot grote irritatie en een blessure. Langdurig werken of verblijven in een ruimte met een slechte akoestiek veroorzaakt niet alleen slechte verstaanbaarheid maar eveneens irritatie, stress, verminderde werklust en gezondheidsklachten. Gelukkig is er iets aan te doen.


Hoe verbeteren we de akoestiek

Om de akoestiek in een ruimte te verbeteren moeten we meestal de nagalm aanpakken. Het gaat er om dat het originele geluid vanaf de bron ons gehoor bereikt met zo min mogelijk reflecties waarbij de eventuele nog resterende nagalm in de ruimte zo kort mogelijk is. Helemaal geen nagalm maakt dat de ruimte “doods” en “klein” klinkt. Spreken kan dan vermoeiend zijn omdat we dan veel volume moeten gebruiken, dit afhankelijk van of we een telefoongesprek voeren (dan is de situatie ideaal) of ons in een zaal met honderden mensen bevinden waarbij we een geluidsinstallatie nodig hebben om ons overal hoorbaar te maken. Het gaat dus om een gezonde balans. Om dit te bereiken moeten we de reflecties gaan wegnemen. In de basis kan dit door geluid in een ruimte te absorberen. Dit kan middels stofferen. Een zwaar tapijt, overgordijnen en met stof beklede stoelen en banken kunnen onder bepaalde omstandigheden een groot deel van het geluid absorberen. De uiteindelijke invloed van deze stoffering die we toevoegen is wel afhankelijk van de verhouding tot de nog aanwezige harde reflecterende oppervlakten. Wanneer we een stoffen bankstel in een ruimte van 4 bij 5 meter plaatsen heeft dit meer effect dan wanneer deze bank in een ruimte staat van 8 bij 10 meter. Grote ruimtes hebben sowieso een langere nagalm. Ook is het niet altijd mogelijk om te kiezen voor een zwaar tapijt, soms is dit om praktische redenen niet wenselijk. In veel kantoorgebouwen met veel glas is wel zonwering aanwezig maar geen overgordijnen. Wanneer er een systeemplafond aanwezig is kan deze worden voorzien van geluidsabsorberende platen. Tevens is de absorptie van hiervoor genoemde stoffering niet gelijk over het hele spectrum. Globaal kunnen we stellen dat een mens hoort van 20Hz tot 2okHz, naarmate we ouder worden of veel blootgesteld worden aan hard lawaai of muziek zal het bereik snel afnemen. Op oudere leeftijd gaat de bovengrens terug naar 10kHz of nog minder. Absorptiemateriaal moet bij voorkeur over het hele spectrum evenveel dempen om klankverkleuring te voorkomen. In de praktijk wordt deze ideale situatie nooit 100% bereikt. Hierdoor zal zelfs bij een goede absorptie iedere ruimte anders klinken, los van het verschil in inhoud en afmetingen. Ook wanneer er wel volop mogelijkheden zijn voor veel stoffering kan de akoestiek nog steeds “slecht” zijn. Wanneer er veel bureaus bij elkaar staan of er een hele grote vergadertafel in de ruimte staat hebben we nog steeds te maken met veel reflecterend oppervlak. Ook helpt het wanneer de ruimte akoestisch kleiner wordt. Wanneer in een lange ruimte halverwege een kastenwand wordt geplaatst zal de ruimte een kortere nagalm krijgen. Het verbeteren van de akoestiek is een optelsom van oplossingen die de nagalm verkorten. Niet alleen absorptie kan de akoestiek verbeteren maar ook diffusie. Diffusie verspreidt geluid alle kanten op i.p.v het te absorberen. Bij diffusie blijft de energie van hoge tonen behouden en worden de ongewenste reflecties via wanden of plafonds weggenomen. Deze methode leent zich het beste voor de muziek luisterkamer of thuisbioscoop. De kamer gaat er “groter” door klinken waarbij de precisie van de geluidsweergave toeneemt. Het komt er dus op neer dat absorptie de energie van het geluid wegneemt, met name de hoge tonen energie. Te veel absorptie laat de kamer “doods” en “klein” klinken. De eisen die we aan absorptie stellen verschillen per gebruik van de ruimte. Een huiskamer of kantoor stelt andere eisen dan een concertzaal of opnamestudio.

TERUG NAAR DE VORIGE PAGINA